In de meeste strips figureert New York als stad van de wolkenkrabbers van Manhattan. Niet bij Robert Crumb, die voert als decor Harlem op. Harlem sluit aan op het rechthoekige stedenbouwkundige patroon van Manhattans stedenbouwkundige structuur, pal ten noorden van Central Park. Maar schijn bedriegt: hoewel ze in elkaars verlengde liggen, zijn het twee haaks op elkaar staande samenlevingen.
Tekst Rob van der Bijl
De grote, van zuid naar noord en van downtown naar uptown lopende avenues ontsluiten ook Harlem. Haaks daarop
liggen de straten met hoge nummers. Harlem begint bij 110th street, het centrum ervan ligt bij 125th, beter bekend als Martin Luther King Jr. Boulevard. De Lenox Avenue, inmiddels omgedoopt tot
Malcolm X Boulevard, vormt een belangrijke stedelijke as vanaf Central Park in noordelijke richting.
De naamswijziging van deze twee straten rechtvaardigt als het ware Crumbs perspectief op New York. Harlem is een onderdeel van New York, maar belangrijk genoeg om een eigen rol te kunnen spelen.
De bewoners hebben de twee straten een andere naam gegeven om die rol te benadrukken. Dat interesseert Crumb. Hij kijkt niet naar de bekende voorkant, het Financial District met de toen nog
bestaande twee torens van het World Trade Center, maar naar de minstens zo belangrijke achterkant: Harlem, de uitbreiding van Manhattan uit het begin van de vorige eeuw.
Het bekende New York is slechts zichtbaar als een donker silhouet van hoogbouw aan de rand van Central Park. In het universum van Crumb is Harlem niet echt een plek voor blanke New Yorkers. Ooit
was Harlem bedoeld als nieuwe stadswijk voor de betere middenklasse. Maar het liep anders toen de grote trek uit het zuiden op gang kwam. Zwarte nieuwkomers namen rap bezit van de nieuwbouwwijk.
De tegenstelling Harlem–New York versterkt Crumb door de bevolking van Harlem te representeren als louter zwart, soms zelfs als een zwarte mierenkolonie die langs de sombere gevels schuift.
Dit grafische en romantische beeld is gebaseerd op de situatie eind jaren zestig. Inmiddels is er veel veranderd. In het oostelijk deel – ‘Spanish Harlem’ – heeft de Latino-bevolking de overhand
genomen. Richting Morningside Heights zijn delen opgewaardeerd. De arme inwoners zijn verdwenen en rijkere New Yorkers zijn in de nieuwe en de opgeknapte woningen getrokken. In het centrale deel
van Harlem is grootscheeps stadsvernieuwing gepleegd.
Maar Crumb visualiseert nog de tegenstelling tussen het witte New York en het zwarte Harlem, met name ook in stedelijke details. Het Morningside Park bijvoorbeeld vormt lokaal een grens tussen
het hoger gelegen en nieuwere westelijk deel van Harlem en het lage deel, het ‘echte’ Harlem. In het lage deel liggen nog steeds de sombere woongebouwen, die Crumb karikaturaal tekent als
monotone kazernes in extreme dichtheid. De bleke gevels met de honderden gelijkvormige raampjes zijn vanuit Morningside Park door de bomen zichtbaar. De tientallen agenten in het park vormen
hilarische en tevens beklemmende figuranten. De kleine neger uit Harlem kan niet anders dan het park mijden.
Bron: Robert Crumb, Harlem. Paris, Cornélius, januari 1993.
Type: Persoonlijke landschappen
Copyright: Robert Crumb
Op de website van Rob van der Bijl vind je meer informatie en theoretische achtergronden over zijn project over strip en stedenbouw, en alle oude afleveringen.
Disclaimer
De samenstellers hebben zich tot het uiterste ingespannen om de (auteurs)rechthebbende(n) op de hier getoonde stripfragmenten te achterhalen en op correcte wijze te vermelden. Indien en voor zover (auteurs)rechthebbende(n) onjuistheden of onvolledigheden constateren, dan kunnen zij hierover contact opnemen met Blauwe Kamer waarna voor correctie en/of aanvulling zal worden zorg gedragen.